Nợ công là một thuật ngữ đã trở nên quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày, nhưng ít người thực sự hiểu rõ về khái niệm này. Nó không chỉ là số liệu khô khan trên bảng thống kê mà còn là bức tranh sống động của nền kinh tế quốc gia. Đằng sau những con số ấn tượng là câu chuyện về sự quản lý tài chính, quyết định chính trị và ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của chúng ta. Hãy cùng Quảng Bình Wiki tìm hiểu về “Nợ công là gì?” và tìm hiểu về tầm quan trọng của nó trong hành trình phát triển của mỗi quốc gia.
Nợ công là gì?
Theo Luật Quản lý nợ công 2017, “Nợ Công” đặc trưng bao gồm các loại nợ sau:
+ Nợ Chính phủ: Đây là các khoản nợ phát sinh từ vay trong và ngoài nước, được ký kết và phát hành nhân danh Nhà nước hoặc Chính phủ.
+ Nợ được Chính phủ bảo lãnh: Đề cập đến các khoản nợ mà doanh nghiệp hoặc ngân hàng chính sách của Nhà nước vay, được Chính phủ bảo lãnh.
+ Nợ chính quyền địa phương: Nói về các khoản nợ xuất phát từ việc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện vay.
Luật này xác định rõ các loại nợ này theo nguồn gốc và bảo đảm sự minh bạch trong quản lý nợ công, nhằm đảm bảo trách nhiệm và tính minh bạch trong việc quản lý và giải quyết nợ công.
Phân loại nợ công
“Nợ Công” bao gồm đa dạng các loại nợ, chi tiết như sau theo Điều 4 của Luật Quản lý nợ công 2017:
Nợ Chính phủ
- Nợ do Chính phủ phát hành công cụ nợ: Bao gồm các khoản nợ mà Chính phủ tự phát hành để quản lý tài chính quốc gia.
- Nợ do Chính phủ ký kết thỏa thuận vay trong nước, nước ngoài: Đề cập đến các khoản nợ phát sinh từ việc Chính phủ ký kết các thỏa thuận vay tại cả trong và ngoài nước.
- Nợ của ngân sách trung ương vay từ quỹ dự trữ tài chính của Nhà nước, ngân quỹ nhà nước, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách: Liên quan đến các khoản nợ mà ngân sách trung ương vay từ các nguồn tài chính khác nhau của Nhà nước.
Nợ được Chính phủ bảo lãnh
- Nợ của doanh nghiệp được Chính phủ bảo lãnh: Bao gồm các khoản nợ mà doanh nghiệp nhận được sự bảo lãnh từ phía Chính phủ.
- Nợ của ngân hàng chính sách của Nhà nước được Chính phủ bảo lãnh: Nói về các khoản nợ của ngân hàng chính sách được đảm bảo bởi Chính phủ.
Nợ chính quyền địa phương
- Nợ do phát hành trái phiếu chính quyền địa phương: Chỉ ra các khoản nợ phát sinh khi chính quyền địa phương phát hành trái phiếu.
- Nợ do vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài: Nói về các khoản nợ do chính quyền địa phương vay lại từ nguồn vốn vay ODA hoặc vay ưu đãi từ quốc gia ngoại.
- Nợ của ngân sách địa phương vay từ ngân hàng chính sách của Nhà nước, quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh, ngân quỹ nhà nước và vay khác theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước: Bao gồm các khoản nợ của ngân sách địa phương từ các nguồn vay khác nhau theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.
Nguyên tắc quản lý nợ công
Quản lý nợ công, theo quy định tại Điều 5 Luật Quản lý nợ công 2017, tuân theo các nguyên tắc sau:
- Quản lý Thống nhất của Nhà nước: Chính phủ đảm bảo sự thống nhất trong việc quản lý nợ công, đồng thời chắc chắn rõ trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, và cá nhân liên quan đến quản lý nợ công.
- Kiểm Soát Chặt Chẽ Chỉ Tiêu An Toàn Nợ Công: Đảm bảo sự chặt chẽ trong kiểm soát các chỉ tiêu an toàn nợ công, nhằm đảm bảo sự ổn định và bền vững của nền tài chính quốc gia cũng như kinh tế vĩ mô.
- Hiệu Quả Trong Việc Sử Dụng Vốn Vay: Quá trình đề xuất, thẩm định, phê duyệt chủ trương vay, đàm phán, ký kết thỏa thuận vay và phát hành công cụ nợ, cũng như phân bổ và sử dụng vốn vay, phải được thực hiện đúng mục đích và mang lại hiệu quả. Vốn vay chỉ được sử dụng cho đầu tư phát triển, không được áp dụng cho các chi thường xuyên.
- Trách Nhiệm của Bên Vay và Bảo Lãnh: Bên vay, bên vay lại, và đối tượng được Chính phủ bảo lãnh phải chịu trách nhiệm đầy đủ và đúng hạn đối với các nghĩa vụ liên quan đến nợ vay, nợ vay lại, và nợ được Chính phủ bảo lãnh. Quan trọng là không chuyển đổi nợ vay lại từ vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài, và nợ được Chính phủ bảo lãnh thành vốn cấp phát từ ngân sách nhà nước.
- Minh Bạch và Chính Xác Trong Quản Lý Nợ Công: Bảo đảm sự chính xác và đầy đủ của thông tin về nợ công, thông qua việc công khai và minh bạch trong quản lý nợ công. Các cơ quan, tổ chức, và cá nhân liên quan đều có trách nhiệm đối với quản lý nợ công và phải chấp hành đúng trách nhiệm của mình.
Điều bị nghiêm cấm trong quản lý nợ công
Theo Điều 8 của Luật Quản lý nợ công 2017, các hành vi cấm trong quản lý nợ công được định rõ như sau:
- Vay, Cho Vay, Bảo Lãnh Vi Phạm Thẩm Quyền: Hành vi vay, cho vay, hoặc bảo lãnh không đúng thẩm quyền, hoặc không có sự cấp có thẩm quyền cho phép, và vượt quá hạn mức được quy định.
- Sử Dụng Vốn Vay Vi Phạm Mục Đích và Tiêu Chuẩn: Việc sử dụng vốn vay không đúng mục đích, không phù hợp với đối tượng, vượt quá tiêu chuẩn và định mức, cũng như việc không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ.
- Vụ Lợi, Chiếm Đoạt, Tham Nhũng: Hành vi lợi dụng nợ công để đạt lợi ích cá nhân, chiếm đoạt, hoặc tham nhũng trong quản lý và sử dụng nợ công.
- Vi Phạm Quy Định của Nhà Nước: Làm trái quy định của Nhà nước về quản lý nợ công, đồng thời thiếu trách nhiệm gây thất thoát và lãng phí vốn vay.
- Cung Cấp Thông Tin Không Chính Xác hoặc Thiếu Trách Nhiệm: Không cung cấp hoặc cung cấp thông tin về nợ công không đầy đủ, kịp thời, và chính xác theo quy định của pháp luật.
- Cản Trở Các Hoạt Động Giám Sát và Kiểm Tra: Cản trở hoạt động giám sát, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, và xử lý vi phạm pháp luật về quản lý nợ công.
Những hành vi này không chỉ vi phạm quy định pháp luật mà còn đe dọa tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý nợ công.
Nợ công là số tiền mà một quốc gia mắc phải đối với các đối tác nội và ngoại, bao gồm cả nợ vay và các cam kết thanh toán khác. Đây là một khía cạnh quan trọng của tài chính quốc gia, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát triển kinh tế và ổn định tài chính. Quản lý nợ công đòi hỏi sự cân nhắc và chuẩn bị kế hoạch chi tiết để đảm bảo rằng nó được sử dụng hiệu quả và không gây hậu quả tiêu cực cho nền kinh tế và cộng đồng.
